Wandelroute langs kunst in de Schildersbuurt.

De zandstenen reliëfs in de voorgevel van de voormalige meubelfabriek verwijzen naar de oorspronkelijke functie van het gebouw, en zijn gemaakt door A.W. Kort, die zelf meubelontwerper was

De twee naakte mannen zitten op hun knieën en werken in opperste concentratie. De figuur aan de linkerzijde van de gevel hanteert een boor, de man aan de rechterkant een zaag. In het middengedeelte is een pauw te zien die trots zijn veren uitspreidt.

De in Jugendstil gebouwde meubelfabriek werd ontworpen door meubelontwerper A.J. Sanders. Het pand werd in 1904 opgeleverd. Eigenaar van de fabriek was J.A. Huizinga, destijds een bekende meubelfabrikant in Nederland.

Nog meer naakte mannenfiguren, nu onder de in het oog springende halfronde erker op de hoek van de Hoendiepskade en de Willem Barentszstraat. Dit pand, een voormalige oliefabriek met bijbehorende directeurswoning, werd in 1911 gebouwd naar ontwerp van de architect M.G. Eelkema.

De erker op de eerste etage wordt ondersteund door twee zware natuurstenen consoles waar twee kromgebogen, naakte mannenfiguren onderdeel van uitmaken. Zij lijken de erker op hun rug te torsen; hun gespierde lichamen en gezichten zijn gedetailleerd uitgewerkt.

De maker is vermoedelijk Arie van der Lee, van wie op deze route (aan het Taco Mesdagplein) nog een werk te vinden is.

Aan de gevel van het voormalige kaaspakhuis Anema aan de Westerkade vind je het tableau De Alkmaarse kaasdragers. Het is gemaakt door Anno Smith, en is een van zijn bekendste werken. De keramist Anno Smith maakte in de na-oorlogse periode voor de stad Groningen vele honderden portiekdecoraties en geveltableaus, bedoeld voor onder meer wooncomplexen, scholen, winkels en fabrieken. Niet voor niets noemen keramiekkenners Anno Smith dan ook wel 'de grootste versierder'.

Dit robuuste werk vervaardigde kunstenaar Jef Depassé door kleine stukken messing met lasbrons aan elkaar te lassen. Een groot deel van het werk kon hij destijds in zijn atelier verrichten, maar voor de definitieve samenstelling moest hij naar buiten. Het beeld werd namelijk zo groot dat het niet meer door de deur zou kunnen.

Lange tijd stond het kunstwerk op een druk verkeerspunt bij de Westerhaven. Dat ging jaren goed tot er een dronken automobilist uit de bocht vloog en het beeld ramde, waarbij het zwaar beschadigd raakte. Na restauratie werd het teruggeplaatst; sinds 2003 staat het op de huidige plek.

De roodgeverfde sluitsteen met ramskop boven de hoofdingang van het pand op de hoek van de Astraat en het Hoge der A, werd in 1916 vervaardigd door Wim Haver. De gestileerde kop is uit natuursteen gehouwen. 

In de stad Groningen zij nog twee andere natuurstenen werken te zien van Haver. Daarvan zijn de reliëfs aan het voormalig Rooms Katholiek Ziekenhuis (in Helpman) het meest bekend. Havers grootste artistieke kracht lag echter niet in zijn ‘steenwerk’, maar in de houtsculptuur.

Op de zijgevel van het Werkmanhuis is ter hoogte van de tweede verdieping het woord DAMALS aangebracht, ter herinnering aan de Groningse drukker en kunstenaar Hendrik Nicolaas Werkman die hier vanaf 1923 zijn drukkerij had, totdat hij in 1945 door de Duitsers vermoord werd. Kunstenaar Peter de Kan heeft zich laten inspireren door The Next Call, een serie van negen cahiers die Werkman tussen 1923 en 1926 clandestien uitgaf.

Voor de negende en laatste Next Call – verschenen in 1926 en opgedragen aan de Servische avant-gardist Ljubomir Micić – schreef Werkman het gedicht Damals, waarin zowel moedeloosheid en berusting als verlangen en een hunkering naar een verloren paradijs in doorklinken:

Damals als die Erde noch nicht rund war.
Damals als die Kunst noch keine Kunst war.
Damals als die Ameise noch nicht fleiszig war.
Damals als er noch jung war.
Damals als sie noch klein war.
Damals als meine Mutter noch sang.
Damals als es Sommer war.
Damals als es noch vorgestern war.
Damals als gestern noch nicht heute war.

In een nis middenin de noordgevel van het voormalig Natuurkundig Laboratorium is – op een pilaar en onder een baldakijn – een zandstenen vrouwelijke figuur geplaatst, rijk aan attributen met een symbolische betekenis. 

Zo verwijst de wereldbol met de sterrenbeelden naar aardse en hemelse krachten, hier voorgesteld door de aardrijkskunde en de astronomie. Verder is de uil de personificatie van de wijsheid, terwijl het eikenloof symbool staat voor onder meer de natuurkrachten. De bloem verwijst ten slotte naar de plantenwereld.

Vaak wordt het beeld als Athena (godin van de wijsheid) aangeduid, maar andere namen zijn De Natuur of De Wetenschap der Natuurkrachten. De specifieke samenstelling van de attributen op het beeld verwijst dan ook naar de diverse elementen van de natuurwetenschappen.

Deze sculptuur van Gjalt Blaauw is gemaakt uit cortenstaal en dolomieten die afkomstig zijn uit het Duitse Ruhrgebied. Het beeld symboliseert de fusie van onderwijsinstellingen in de gezondheidszorg. Opdrachtgever was het UMCG. Tijdens het vieren van de fusie werden de twee ruwe brokstukken onthuld waarin de voorzitter van het UMCG een eerste ‘ingreep’ deed. Gjalt Blaauw kreeg vervolgens de opdracht, met deze stenen als uitgangspunt, een beeld te maken dat verband hield met de fusie. 

Blaauw verbeeldde die fusie door vanuit de ruwe brokstukken, die hij verder ongemoeid liet, een sculptuur op te bouwen, waarvan de verschillende onderdelen leunen tegen elkaar, en dat geleidelijk aan steeds ‘gestroomlijnder’ wordt.

Tussen de Hofstede de Grootkade, Otto Eerelmanstraat, Wassenberghstraat en het Taco Mesdagplein bevindt zich een vrij toegankelijke binnentuin – door buurtbewoners Het Palet genoemd. Voor deze tuin maakte René de Boer twee kunstwerken: Poort en Getrapte Toren. De beelden hebben een identieke top – van cortenstaal en aluminium – waarmee, in zijn vorm, verwezen wordt naar de nabijgelegen watertoren.

In het ontwerp dat De Boer samen met een groep bewoners maakte, werd de omgeving nadrukkelijk betrokken. Het betonijzer van Poort biedt ruimte voor plantbegroeiing, en de Getrapte Toren is inmiddels een geliefd klimobject voor de buurtkinderen.

De ram met de grote horens ligt op een stenen sokkel waarin het onderlijf en de poten van het dier verzonken lijken. Jan van Baren (1942-1995) vervaardigde de gestileerde ram in 1977, als onderdeel van een geplande (maar nooit voltooide) reeks van twaalf dierenriemtekens. De Ram kreeg in 1996 een plek in de groenstrook op het Taco Mesdagplein. Een ander beeld dat de kunstenaar in deze serie maakte is De Vis, die nu te vinden is in de stadstuin aan de Mauritsstraat (Oosterpoort).

In de oostelijke gevelwand van het Taco Mesdagplein bevindt zich een poort met een gebeeldhouwde omlijsting. De poort dateert uit 1888 en vormde lange tijd de toegang tot de coöperatieve bakkerij De Toekomst.

Het reliëf rond de toegangspoort staat symbool voor de socialistische strijd uit die tijd. De twee grote figuren – links een landarbeider met een schop, rechts een industriearbeider met een voorhamer – verbeelden de glorie van de arbeid. De twee gestalten staan in kleine vorm nogmaals afgebeeld: uiterste links en rechts in het fries. 

De enige vrouw in het beeld draagt een kind op haar armen. De gestalte met wapperend vaandel gaat voorop in de socialistische strijd. Allen lijken op weg naar de plek waar de zon oprijst – een zinnebeeld voor de nieuwe tijden die komen gaan. Over de zon heen reiken twee mannenfiguren elkaar de hand.

De twee kunststenen reliëfs in de top van de gevel van het voormalige schoolgebouw uit 1915 stellen een schoolgaande jongen en meisje voor. De reliëfs zijn gevat in een natuurstenen omlijsting. De maker van de afbeeldingen is onbekend.

Melkboer Willem Oosterveld liet in 1950 een pand bouwen op de hoek Leeuwarderstraat-Taco Mesdagstraat. Het gebouw bestond uit een woning en een bedrijfsruimte in de vorm van een melkvoorziening. Vanuit hier bezorgde Oosterveld dagelijks melk aan huis. Nu herinnert het tableau van keramist Anno Smith (die ook de Kaasdragers aan de Westerkade maakte) aan de oorspronkelijke functie van dit gebouw. Het tableau toont een melkmeisje in klederdracht, met op haar schouders een juk waaraan twee emmers melk hangen. 

Op 26 september 1941 vielen drie bommen op drie verschillende huizen in de Schildersbuurt in Groningen; een onbedoeld bombardement door een Engels vliegtuig. De piloten waren in de veronderstelling dat ze boven onbewoond gebied vlogen. Zeven mensen kwamen hierbij direct om het leven: een 65-jarige weduwe, drie kleine kinderen uit één gezin en drie studenten die bij elkaar waren op een afstudeerfeestje. Een vierde studente overleed enkele maanden later aan haar verwondingen.

Kunstenaar en wijkbewoner Dik Breunis assembleerde het monument vanuit drie elementen. De basis vormt een prefab betonnen balk als solide podium. Daarop is een plaat cortenstaal geplooid, met daarin de namen en leeftijden van de acht slachtoffers en een gedicht van Grietje Scholtens over wat het bombardement aanrichtte.

OORLOGSTIJD
Verdwaalde bommen
raken huizen, ongewild
vallen jonge levens stuk

Op de achterzijde van de cortenstalen plaat verbeelden vier grillige lijnen de door de inslag ontstane branden. 
Het derde element is een bronzen vorm, kopergroen gepatineerd, op de kruising geplaatst van de betonnen balk en cortenstalen plaat. Deze bronzen vorm bestaat ook weer uit drie delen: een kort, stevig element voor de oudere vrouw, een groter element met een ruigere huid voor de studenten en een hoog, meer kronkelig element voor de kinderen. De bovenzijde van de drie bronzen vormen refereert aan Stolpersteine.

In een speciale uitgave kun je meer lezen over die bewuste dag en de acht slachtoffers. Download het boekje hier. 

Deze sculptuur van Jan van Baaren (die ook het werk De Ram maakte dat op het Taco Mesdagplein staat) is gemaakt van vaurion, een Frans kalkgesteente. Het werk uit 1981 stond oorspronkelijk in Vinkhuizen, waar het na herinrichting van de Siersteenlaan niet langer kon blijven staan. Via de gemeentelijk opslag kwam het werk in 2018 op z’n huidige plek terecht. Daar maakte de herplaatsing van het kunstwerk onderdeel uit van het project ‘Van rommelig groen naar Blekersplantsoen’, waar buurtbewoners nauw bij betrokken waren. Op z’n huidige plek lijkt Lotusknop goed aan te sluiten bij hoe Jan van Baren zijn rol als beeldhouwer ooit omschreef; hij zag het als zijn functie “om te proberen de mensen zo mogelijk een rustpunt te geven in een tijd van onvrede, verwarring en disharmonie.”