Hoe zorg je dat kunst door iedereen gezien wordt? Het antwoord is makkelijker dan je denkt: plaats je werk in de openbare ruimte. Kunstspot ging langs bij Maree Blok (1959) en Bas Lugthart (1955), een kunstenaarsduo dat al jaren een groot deel van het Nederlandse landschap bepaalt met hun werk. De kans is groot dat je een aantal van hun werken al kent. Alleen al in Groningen staan ze in de plantsoenvijver, aan de Prinsesseweg en bij het Zerniketerrein. Wat drijft dit kunstenaarsduo, en hoe maken ze zulke gigantische kunst in de openbare ruimte?
We worden zowel door het duo als door hond Laika uitgebreid onthaald in hun prachtige huis in Onderdendam. Blok: “Dit is een oud schoolgebouw dat De Kleine Wereld heette. Toen we het gebouw overnamen waren we zoveel in het buitenland, dat we het Villa Mundi, oftewel Huis van de wereld genoemd hebben.”
Blok en Lugthart studeerden allebei aan Academie Minerva in Groningen. Ze gingen veel met elkaar om en groeiden steeds meer naar elkaar toe. Blok: “Voor een opdracht heb ik Bas gevraagd om mee te doen. We dachten: we proberen het gewoon, anders gaan we weer apart van elkaar verder.” Die beïnvloeding werkte soms remmend. Lugthart: “Het is soms best wel een gevecht om samen iets te maken. Je denkt: dit is mijn ding, dit is helemaal uniek. Tegelijkertijd trek je elkaar ook wel weer aan in het proces van elkaars beeld. Omdat je met zijn tweeën bent, blijft het toch wat langer borrelen. Toen we dit pand kochten, spraken we af: wat hierbinnen ontstaat is gezamenlijk werk.”
"Wij zijn altijd wel van de wow-factor." Bas Lugthart
Kunst in de openbare ruimte
Inmiddels is het werk van Blok/Lugthart overal te zien en hebben ze een eigen, kenmerkende stijl ontwikkeld. Lugthart: “Wij zijn altijd wel van de wow-factor. Nietsvermoedend kom je langs ons kunstwerk, en dan moet je eerste reactie ‘wow!’ zijn, zodat je stil gaat staan en gaat kijken. Het moet dus meteen aanspreken. Dat is de eerste laag. Hoe langer je ernaar kijkt hoe meer er in te zien is.”
Het maken van kunst in de openbare ruimte kent ook zijn beperkingen. Lugthart: “Een kunstwerk in de openbare ruimte is kwetsbaar en moet weersbestendig zijn. Hier zoeken we altijd wel de grens in op. Zo is het kunstwerk dat we pas in Duiven hebben onthuld van relatief kwetsbaar materiaal. Dan maken we het beeld zo mooi dat mensen er respect voor hebben.”
Gelukkig zijn er ook voordelen. Lugthart: “Toen ik begon was het de kraaktijd en maakte ik veel eenmalige installaties. Maar met wat ik nu doe bereik ik een veel groter publiek. Daarnaast zijn hebben we vaak grote ideeën, waar we nu het budget voor hebben. We kunnen grote dingen doen.”
Blok: “En we hoeven niet altijd te sjouwen. We hebben wel eens geëxposeerd. Zo'n expositie was de eerste keer leuk, maar de tweede keer was de spanning weg. Dan maak je liever wat nieuws, in plaats van alle spullen weer mee te nemen.”
Lugthart: “Daarnaast maken we kunst die voor een bepaalde plek gemaakt is. De plek wordt onderdeel van het beeld. Dat past wel bij ons.”
"Het kunstwerk werd gelukkig mooier dan het ontwerp, maar het kan ook andersom zijn." Bas Lugthart
Van virtueel naar fysiek
In de loop der jaren zijn Blok/Lugthart veel meer met de computer gaan werken. Hier gebeurt nu een belangrijk deel van het werk. Blok: “De digitale wereld heeft ons veel gebracht. Toen we nog maquettes moesten maken was het veel ingewikkelder, dan moest je bijvoorbeeld steeds knippen en plakken om het juiste formaat te krijgen.”
Lugthart: “Tegenwoordig hebben we veel meer vrijheid. We maken ons ontwerp gewoon in de computer. En dan wordt op basis daarvan uiteindelijk tegen ons gezegd: ‘maak het maar.’ Dan moet het nog gebeuren. Het kunstwerk in Duiven, bijvoorbeeld, was ook eerst met de computer gemaakt. Toen we het mochten realiseren dachten we: ‘hm... oké, hoe gaan we het eigenlijk doen?’ We hebben natuurlijk wel ervaring en weten of we het kunnen maken, maar we weten vaak nog niet precies hoe we het gaan doen. Er is altijd wel een moment waarop je bluft, dat je zegt: dit kunnen we doen. Dat is spannend. In Duiven werd het kunstwerk gelukkig mooier dan het ontwerp, maar het kan ook andersom zijn.”
Soms leidt de realisering van een ontwerp tot grensoverschrijdende samenwerkingen. Lugthart: “Vaak kunnen we iets niet zelf in onze studio maken. We werken samen met kunstwerkers in China die onderdelen voor ons maken. Ook werken we met beeldhouwers in India, of met een gieterij, met mensen die iets boetseren, tegeltjes plakken, het staal snijden… Het kunstwerk in Duiven bevat water, daarvoor werkten we bijvoorbeeld dan samen met een fontein-fabrikant. We hebben zelfs wel eens met de universiteit samengewerkt voor een kunstwerk waarbij ons beeld op bepaalde tijden en bepaalde posities één bepaalde ster aanwijst.”
Bekijk hier alle werken van Blok/Lugthart in Groningen.