Mirjam Deckers (1997) is masterstudent Kunst- en Cultuurwetenschappen, maar kan zich ook al assistent-conservator van het Gunta Stölzl Archive en co-curator van de tentoonstelling Gunta Stölzl: 100 jaar Bauhausstoffen in Wall House #2 noemen. Wat moeten we weten over Gunta Stölzl, de eerste vrouwelijke docent en hoofd van de textielafdeling van het Bauhaus? “Het lijkt me een grote uitdaging om op een plek te werken waar jouw waarde hoog wordt onderschat.”
Hoe zou Gunta Stölzl je introduceren?
"Als de geniale hulp van haar dochter, haha! Nee, ik heb haar natuurlijk nooit ontmoet. Ik weet hoe een computer werkt, en dat haar dochter daar erg blij mee is. Ik probeer te kijken naar haar werk vanuit het heden. Zij hoopte ook dat haar werk herleeft werd door de jongere generaties. Ook houd ik van bergwandelen, en zij ook, we zouden dus iets hebben om over te praten.
"Ik ben de laatste maanden bezig met een research master Kunst- en Cultuurwetenschappen aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ik heb een specialisatie in moderne kunstgeschiedenis. Eigenlijk heb ik zelfgemaakte vakken rond dit project."
En heb je nog aanvullingen op die introductie?
Deckers werkt aan een scriptie over de tekeningen en aquarellen van Stölzl en vanuit daar is de bal gaan rollen: ze is in contact gekomen met Monika Stadler, de dochter van Gunta Stölzl, en heeft meegeholpen aan de expositie over Stölzl in Wall House #2.
“Stölzl zocht naar manieren om het weven iets moderns te maken, dat meedoet in het interieur.”
Een van de kenmerken van Bauhaus die mij fascineren, is wel de samenwerking tussen verschillende ambachtslieden. Deckers vertelt dat Stölzl heeft samengewerkt met Marcel Breuer: hij heeft een geraamte gemaakt, zij de stoffering. Later heeft ze ook veel met industriële weverijen samengewerkt. "Ze wilde het weven vernieuwen, ze wilde niet meer van die suffe wandkleden. Stölzl zocht naar manieren om het weven iets moderns te maken, dat meedoet in het interieur. Ik denk dat dat redelijk gelukt is."
Ik vraag Deckers naar het manifesto van de Bauhaus. Wat vondt Stölzl van deze tekst?
"Walter Gropius’ (de oprichter van het Bauhaus, red.) manifesto was haast idealistisch. Stölzl, die net van het front kwam, voelde zich daartoe aangetrokken. Eerder studeerde ze aan de Kunstgewerbeschule, maar die vond ze achterhaald en heeft ze nooit afgemaakt. Het was vooral de integratie van kunst en design die haar aantrok. Als je kijkt naar Stölzls bekendste werken, zie je dan ook vaak gebruiksstoffen en functionele ontwerpen. Maar zelfs die functionele ontwerpen, gemaakt met het handweefgetouw, tonen subtiele details. Ze is al die jaren het esthetische blijven belichamen."
Deckers: "Mijn favoriete stof van Stölzl, een gordijn voor een fotostudio, komt niet uit de Bauhaus-tijd. Het is een stof met cellofaan, sowieso vind ik het idee dat je daarmee kan weven briljant. Ze maakte er een soort van wafel-patroon van, wat het reliëf van een antieke balgcamera geeft. Als je het ophangt zie je dat ze ook heeft gelet op hoe het licht valt."
Zaken als lichtval, komen ook sterk terug in de expositie. Deckers en het team van Wall House hebben sterk gelet op vragen als: hoe valt het licht op een stof? Hoe is het als het bolt? Hoe valt de stof in de ruimte?
Hoe is Stölzl de vrouw geworden die ze was? Ik hoor vaak verhalen van het Bauhaus als een vrouwonvriendelijke, technische school.
"Stölzl profileerde zichzelf als vrouw: ze liet zien wat vrouwen wel kunnen. Walter Gropius dacht dat genialiteit niet voor vrouwen was en dat ze niet in drie dimensies konden zien. In het weven kon ze laten zien wat ze kon en werd ze erkend op hetzelfde niveau als de mannen. Stölzl was vanaf het begin af aan een natuurlijke leidster. Stölzl werd in 1927 de jungmeisterin, de hoofdmeesteres, van de weefwerkplaats." De wevers kwamen in opstand, omdat ze wilden dat de huidige leraar vervangen werd door Stölzl. Ze kreeg van Bauhaus ook bepaalde vrijheden, zoals naar andere plekken reizen om technieken te leren.
“Het lijkt me een grote uitdaging om op een plek te werken waar jouw waarde hoog wordt onderschat”, zegt Deckers. ”Nog steeds is er een sterk kritiekpunt op academies dat zij geen divers personeel aannemen. En als zij dan al worden toegelaten, kan er ook nog een verschil in loon zijn." Zo’n loonverschil ervoer Stölzl ook, maar daar reageerde ze heel strategisch op. Op een dag heeft ze een ontslagbrief geschreven. Later op die dag schreef ze er nog een: "Ik blijf, bij hetzelfde loon als anderen." Bauhaus wist dat Stölzl onmisbaar was. Ze kreeg wel hetzelfde loon, maar geen vast contract.
Stölzl trouwde een Joodse Bauhaus-architect en ze kregen een kind voor het huwelijk. Ze nam het kind mee naar school en gaf borstvoeding in de klas. Toen ze een hakenkruis op haar deur aantrof, dacht ze: ik kan hier niet meer blijven. Toen heeft ze ontslag genomen."
Stölzl’s verhaal is in de eerste plaats een verhaal van de prachtige wandkleden, aquarellen, stoffen en andere werken. Maar naast dat is het ook een verhaal van overleven, van werken en wonen in omgevingen die je uitspugen, die je liever niet hebben. Stölzl biedt kracht. Zoals Deckers al zei, hoopte Gunta dat haar werk wordt herleeft door de jongere generaties. En daar slaagt ze in.
De expositie Gunta Stölzl: 100 jaar Bauhausstoffen is te bezoeken tot 1 september in Wall House #2. Volledige info op www.groningermuseum.nl/wallhouse
Ook zijn de werken van Stölzl in de volgende exposities te zien:
Bauhaus & Modern Textiel in Nederland - Textielmuseum Tilburg - 25 mei t/m 3 november 2019
Auf den zweiten Blick: Bauhaus-Stoffe als Inspiration - Tuchmacher Museum Bramsche (DE) - 6 juli t/m 8 september 2019
Tekst: Michiel Teeuw
Beeld: Mirjam Deckers, Gea Schenk en Wikimedia Commons
Foto slider 1: Mirjam Deckers
Foto slider 2: Mirjam Deckers en Monika Stadler