Naar inhoud

Hier een cookie tekst met verwijzing naar de cookies pagina.

Interview

Ik speel dus ik ben

Door: Marjolein van der Meer, 29 december 2015

Als de camera aangaat, zijn van de kunstenaar in beeld alleen de ogen een beetje te zien. En zelfs die vallen bijna weg in de schaduw van het blauwe masker. De gaten voor de ogen doen denken aan patrijspoorten en het klinkt alsof de man van onder water spreekt. 'Dejo' noemt zijn echte naam niet, maar wel de naam van de kunststroming die hij opgericht heeft: het Toyisme.



 

De camera gaat uit. Dejo neemt meteen zijn masker af en haalt diep adem. ,,Het wordt best warm hieronder!” Hij is een hartelijke man die graag vertelt over zijn geesteskind. ,,'Ludo ergo sum' is ons motto: ik speel dus ik ben.” De maskers zijn niet bedoeld om de kunststroming in nevelen te hullen, maar om de publieke aandacht af te leiden van het individu van de kunstenaar. ,,Het gaat er niet om wie we zijn, maar om wat we doen. Het collectief is onze kracht.”

Alles op de aardbol

Het Toyisme (in 1992 opgericht) is een internationale stroming, wat niet betekent: 'Er woont ook een toyist over de grens bij Nieuweschans'. Vanuit de hele wereld vliegt kunst naar Groningen: IJsland, Peru, Canada, Zuid-Afrika, Maleisië en Australië zijn slechts enkele landen die een toyist onder hun inwoners tellen. ,,Al die achtergronden en culturen worden opgenomen in het Toyisme,” zegt Dejo. ,,Deze stroming omvat mannen, vrouwen, jong, oud, zwart en blank. Alles op deze aardbol.”

Niemand treedt zomaar toe tot het Toyisme. Eerst doorlopen kandidaat-toyisten een traject van een half jaar, waarin ze elke maand een opdracht krijgen. ,,Ze moeten het niet erg vinden om op te gaan in het collectief. En de schildertechniek is lastig, het moet blijken of de kunstenaar die onder de knie kan krijgen,” legt Dejo uit.

Het laatste concert

Wie de galerie van het Toyisme binnenloopt (en dat kan gewoon, als er iemand is) wordt meteen begroet door de kleuren en vormen van de schilderijen aan de muren. Ze passen verbazend goed in de elegante Villa Heymans van Berlage en complimenteren het uitzicht over de Zuiderhaven en het Groninger Museum.

Dejo wijst op de namen in de hoek van een groot schilderij in wit, zwart, grijstinten en accenten van rood. ,,Dit heb ik samen met Hribso gemaakt. Het heet The Magical History Tour en is gebaseerd op het Zwanenmeer van Tsjaikovski. Onder de vleugels van ballerina Anna Pavlova als de stervende zwaan vliegen dertien overleden muzikanten, die nog éénmaal een concert geven.” De toehoorders, onderaan het enorme schilderij, luisteren naar de muziek door koptelefoons. De toeschouwer daarentegen kan alleen kijken. De muziek komt, heel letterlijk, niet uit de verf.

Elk toyistenkunstwerk heeft zo zijn eigen verhaal. Achter elk detail zit een reden waar vooraf uitgebreid over na is gedacht door de kunstenaar. De muzikanten bijvoorbeeld: het zijn er dertien, want dat is het geluksgetal van het Toyisme. Dejo vertelt niet de reden daarvoor. Die staat beschreven in het geheime Manifest, alleen toegankelijk voor toyisten. Het is opgesteld door Dejo en zeven jaar later nog éénmaal herschreven.

Schild tegen kritiek

Meestal vormt een stroming zich pas in verloop van tijd onder gelijkgestemden. Zo niet het Toyisme. ,,Het was uniek om een beweging al op voorhand te starten. Wij waren de toyisten en dat had je maar te slikken. Dat kan, als vrijdenkers, en zo zal ik ons zeker noemen. Er zijn ontelbaar veel kunstenaars, maar telbaar zijn zij die vernieuwend zijn.”

Het masker beschermt tegen hoogmoed, maar kan ook een schild zijn tegen negativiteit. ,,Afbrekende kritiek is gemakkelijker af te wimpelen als het niet persoonlijk is.”

In plaats van hun gegeven namen, signeren toyisten hun werken met een gekozen fantasienaam. Dit geeft hun een eigen identiteit binnen het Toyisme. ,,Iedereen kiest een eigen letter in het alfabet. Er zijn nu twintig toyisten, maar er kunnen er in totaal dus nooit meer dan zesentwintig zijn.”

 

Dejo, die toyist

Er moet nog een foto gemaakt worden, dus het masker gaat weer op. Bijna roerloos zit Dejo in zijn kleurige stoel, je kunt zijn lippen niet zien bewegen als hij spreekt. ,,Met dit masker op ben ik 'Dejo, die toyist' en ik laat mijn eigen identiteit los. De aandacht die we trekken met de maskers vloeit direct naar de kunst. Het is een nieuwe identiteit.”

Tekst: Annejet Fransen
Foto: Niels de Vries